De juiste bodem of bodemsubstraat voor het aquarium kiezen heeft veel invloed op het aquarium. De keuze van het bodemsubstraat is ook afhankelijk van het type aquarium. De bodem heeft meer dan een decoratieve functie. Planten wortelen in het substraat en sommige planten halen ook voedingsstoffen uit de bodem. De bodem speelt ook een rol in het zuiveren van het water. Bacteriën kunnen zich vestigen in de bodem en samen met filter en planten zorgen voor een stabiel aquarium.
Enkele basisregels bij het kiezen van de bodem.
Bij het kiezen van een bodem voor het aquarium zijn er enkele basisregels die in acht genomen kunnen worden. Uiteraard hangt de keuze sterk af van het type aquarium en de vissen die je erin wilt houden.
Bodembedekking met scherpe randen kan beter vermeden worden. Bodembewoners, zoals Corydoras, kunnen zich bezeren aan deze scherpe randen. Ook vissoorten die graag graven kunnen problemen ondervinden met een bodem die scherpe randen heeft.
Het gebruik van kalkhoudend zand of grind als bodem voor het aquarium wordt afgeraden. Dit type bodem zal kalk afgeven aan het water, waardoor de carbonaathardheid (KH), de totale hardheid (GH) en ook de pH zullen stijgen. Dit is minder problematisch in een aquarium dat Malawi- of Tanganyika-cichliden bevat.
Het is raadzaam om bodems te gebruiken die bedoeld zijn voor gebruik in het aquarium. Filterzand kan bijvoorbeeld een goed alternatief zijn voor zand.
Vergeet niet om het bodemmateriaal te reinigen voor gebruik. Dit kan door het in een emmer of bak te doen en schoon te spoelen met een tuinslang, totdat het water helder is. Let wel op dat je hierbij niet het merendeel van je bodemmateriaal wegspoelt.
Soorten bodemsubstraat
Er zijn een aantal soorten bodemsubstraten die je kan gebruiken in het aquarium. In de aquariumhandel zal je deze in verschillende kleuren en grote kunnen vinden. Probeer voor een natuurlijke kleur te gaan. Je vissen gaan dit op prijs stellen en dan nog liefst een donkere kleur.
Grind als bodem in het aquarium.
Grind is een veelgebruikte bodembedekking in aquaria en biedt verschillende voordelen.
Het belangrijkste voordeel van grind is dat het zorgt voor een uitstekende watercirculatie. De relatief grotere korrels van grind laten het water gemakkelijker doorstromen dan fijnere zandkorrels. Deze circulatie helpt dode zones in het aquarium te voorkomen waar zich afval kan ophopen en zo de waterkwaliteit kan verminderen.
Een ander voordeel van grind is dat het gemakkelijker schoon te maken is dan zand. Vuil en afval blijven vaak aan de oppervlakte van het grind liggen in plaats van erin te zinken. Dit betekent dat je een aquariumstofzuiger kunt gebruiken om het vuil gemakkelijk van het grindoppervlak te verwijderen.
Bovendien vinden veel aquariumplanten het gemakkelijker om te wortelen in grind dan in zand. De grotere korrels bieden meer ruimte voor de wortels om zich te verspreiden, wat kan bijdragen aan de groei en gezondheid van de planten.
Toch kent grind ook enkele nadelen. Het kan scherp zijn, wat een probleem kan zijn voor bodembewoners die graag in het substraat graven. Ook kan het grind de neiging hebben om te compact te worden, wat de groei van plantenwortels kan belemmeren. Bovendien kunnen kleinere voedseldeeltjes en afval tussen de grindkorrels terechtkomen. Als deze niet regelmatig worden verwijderd, kan dit leiden tot problemen met de waterkwaliteit.
Daarom is het, net als bij elk substraat, belangrijk om de specifieke behoeften van je aquariumbewoners in overweging te nemen bij het kiezen tussen zand en grind.
Zand als bodemsubstraat
Zand kan een uitstekende keuze zijn als bodembedekking voor bepaalde aquaria, afhankelijk van de soorten vissen en planten die je erin houdt.
Een voordeel van zand is dat het een natuurlijk en esthetisch aantrekkelijk uiterlijk geeft aan het aquarium. Het is vooral ideaal voor aquaria die zijn ontworpen om een specifieke natuurlijke omgeving na te bootsen. Bovendien geeft het een meer realistisch gevoel voor bodembewonende vissen, zoals sommige soorten cichliden, die in de natuur in zandige omgevingen leven.
Een ander voordeel van zand is dat het fijner en zachter is dan grind, wat betekent dat het veiliger is voor vissen die graag graven of die gevoelig zijn voor scherpe objecten.
Zand is ook beter in het vasthouden van plantenwortels in vergelijking met grind. De fijnere korrels bieden meer grip voor de wortels, wat vooral gunstig is voor planten die zware wortelvoeders zijn.
Desalniettemin heeft zand ook enkele nadelen. Het kan de neiging hebben om compact te worden, waardoor het water niet zo gemakkelijk kan circuleren als bij grind. Dit kan leiden tot “dode zones” waar afval zich ophoopt. Daarnaast kan het schoonmaken van zand een uitdaging zijn, aangezien het kan worden opgezogen door een aquariumstofzuiger.
Over het algemeen kan zowel zand als grind werken als bodembedekking in een aquarium. Het hangt echt af van de specifieke behoeften van je vissen en planten.
filterzand als bodemsubstraat
Filterzand is een specifiek type zand dat vaak wordt gebruikt in zowel zoet- als zoutwateraquaria, en het heeft een aantal voordelen die het een populaire keuze maken.
Een van de belangrijkste voordelen van filterzand is de korrelgrootte. Het is meestal uniform en fijn genoeg om plantenwortels goed te kunnen ondersteunen, maar niet zo fijn dat het waterstroom belemmert. Dit helpt bij het bevorderen van een gezonde groei van de plant en zorgt ervoor dat afvalstoffen niet vast komen te zitten in de bodem.
Daarnaast is filterzand een inerte stof, wat betekent dat het geen invloed heeft op de chemie van het aquariumwater. Dit is een belangrijke factor voor aquarianen die een specifieke waterchemie moeten handhaven voor hun vissen en planten.
Bovendien heeft filterzand, in tegenstelling tot sommige soorten gespecialiseerd aquariumzand, een natuurlijke, neutrale kleur die kan helpen om de kleuren van de vissen en planten in het aquarium te laten uitkomen.
Echter, net als bij gewoon zand, kan filterzand de neiging hebben om compact te worden en kan het een uitdaging zijn om het schoon te houden. Het gebruik van levende bodemdieren, zoals slakken of bodembewonende vissen, kan helpen om het zand los te houden en afval op te ruimen.
Kortom, filterzand kan een uitstekende keuze zijn voor aquarianen die een natuurlijke, esthetisch aangename en functionele bodembedekking voor hun aquarium willen.
Geen bodemsubstaat gebruiken.
Het hebben van een bodemloos aquarium, of een “bare bottom” aquarium zoals het vaak wordt genoemd, is ook een optie die door sommige aquarianen wordt gekozen. Hoewel het misschien niet de meest natuurlijke uitstraling heeft, biedt het een aantal voordelen.
Gemakkelijk schoon te maken: Zonder grind of zand op de bodem van het aquarium, is het veel gemakkelijker om afval en vuil op te ruimen dat zich in de loop van de tijd ophoopt. Dit kan met name handig zijn in tanks met vissen die veel afval produceren, zoals goudvissen of cichliden.
Beter zicht op vissen: In sommige gevallen, vooral bij het kweken van vissen, kan het handig zijn om een duidelijk zicht op de bodem van de tank te hebben om te kijken naar eieren of jonge visjes.
Vermindert risico’s: Het verwijdert het risico van vissen die zich verwonden aan scherp substraat of van het inslikken van klein grind. Het maakt het ook gemakkelijker om de waterkwaliteit te beheersen, aangezien er geen substraat is dat de waterchemie kan beïnvloeden.
Kosteneffectief: Het vermijden van substraat kan je ook geld besparen, zowel bij de initiële opzet als bij het onderhoud, aangezien je niet hoeft te betalen voor substraat of de producten om het te reinigen.
Toch zijn er ook nadelen. Het belangrijkste is dat veel vissen en planten een substraat nodig hebben om te gedijen. Veel vissen graven graag in het substraat en planten hebben het nodig voor hun wortelsysteem. Bovendien, zonder substraat kunnen de uitwerpselen van vissen en ander afval prominent in het zicht blijven, wat niet esthetisch aantrekkelijk is.
In een aquarium met substraat, zoals grind of zand, zal een deel van de bacteriële kolonie die helpt bij de afbraak van afvalstoffen en het handhaven van de stikstofcyclus zich in dit substraat vestigen. Deze bacteriën zijn essentieel om schadelijke stoffen zoals ammoniak en nitriet om te zetten in minder schadelijk nitraat.
In een aquarium zonder substraat is er minder oppervlak beschikbaar voor deze nuttige bacteriën om te koloniseren. Dit kan het biologisch evenwicht van het aquarium beïnvloeden en kan betekenen dat je extra zorg moet besteden aan filtratie en regelmatige waterverversingen om de waterkwaliteit op peil te houden.
Het is dus absoluut een nadeel dat in overweging moet worden genomen bij het kiezen om geen substraat in een aquarium te gebruiken. De afwezigheid van substraat kan de capaciteit van het aquarium om biologische afvalstoffen effectief te verwerken verminderen.
Kortom, hoewel een bodemloos aquarium bepaalde voordelen kan bieden, is het belangrijk om de behoeften van je specifieke vissen en planten in overweging te nemen voordat je deze route kiest.
Dikte van de laag substraat.
De dikte van de laag substraat in een aquarium varieert, afhankelijk van het type aquarium en de behoeften van de bewoners. Hier zijn enkele algemene richtlijnen:
Voor aquaria met levende planten: Voor een beplant aquarium, waar de planten voedingsstoffen uit de bodem halen, wordt over het algemeen een substraatlaag van 5 tot 8 cm aanbevolen. Dit geeft planten voldoende ruimte om te wortelen en de voedingsstoffen te absorberen die ze nodig hebben.
Voor aquaria met vissen die graag graven: Als je vissen houdt die graag graven, zoals sommige cichliden, dan wil je misschien een dikkere laag substraat hebben, tot wel 10 cm. Dit geeft de vissen de mogelijkheid om hun natuurlijke graafgedrag te vertonen zonder de bodem volledig bloot te leggen.
Voor aquaria zonder planten of gravende vissen: Voor een aquarium zonder levende planten of vissen die graag graven, is een substraatlaag van 2 tot 5 cm over het algemeen voldoende.
Let op, de dikte van de laag substraat kan ook invloed hebben op de waterkwaliteit en de gezondheid van de vissen. Een te dikke laag kan leiden tot gebieden met weinig zuurstof waar schadelijke bacteriën en gassen zich kunnen ophopen. Het is daarom belangrijk om het substraat regelmatig om te woelen of een bodemverwarming te gebruiken om dergelijke problemen te voorkomen.
Ten slotte, als je van plan bent om een heuvelachtig landschap in je aquarium te creëren, kan je op sommige plaatsen een dikkere laag substraat nodig hebben om de gewenste vorm te krijgen. Zorg er in dit geval voor dat de substraatdeeltjes klein genoeg zijn om te voorkomen dat de heuvels instorten.
Hoeveel bodemsubstraat gebruiken.
Het bepalen van de juiste hoeveelheid substraat voor je aquarium hangt af van de afmetingen van het aquarium en de gewenste dikte van het substraat. Je kunt dit berekenen met behulp van de volgende formule: lengte in dm x breedte in dm x hoogte in dm. Dit geeft je de benodigde hoeveelheid substraat in liters.
Grind
Laten we zeggen dat je een aquarium hebt dat 60 cm (of 6 dm) lang is en 30 cm (of 3 dm) breed en je wilt een laag grind van 6 cm (of 0,6 dm) hoog. Je berekening zou dan als volgt zijn: 6 dm x 3 dm x 0,6 dm = 10,8 liter.
Om de hoeveelheid grind in kg te bepalen, vermenigvuldig je de hoeveelheid in liters met het soortelijk gewicht van het grind. Bijvoorbeeld, voor kwartsgrind dat een soortelijk gewicht van ongeveer 1,6 kg/l heeft, heb je ongeveer 17,28 kg (10,8 liter x 1,6 kg/l) grind nodig.
Zand
De berekening voor zand is identiek aan die voor grind. Met dezelfde aquariumafmetingen en een zandlaag van 6 cm hoog, zou je ongeveer 10,8 liter zand nodig hebben.
Zand heeft een geschat soortelijk gewicht van ongeveer 1,5 kg/l. Dus, voor 10,8 liter zand, zou je ongeveer 16,2 kg (10,8 liter x 1,5 kg/l) zand nodig hebben.
Deze berekeningen zijn gebaseerd op gemiddelde waarden. Het werkelijke volume en gewicht kunnen variëren afhankelijk van het specifieke soort en merk van het substraat dat je gebruikt, dus houd hier rekening mee bij het kopen van je substraat.
Voedingsbodems.
Voedingsbodems zijn een type aquariumsubstraat dat speciaal is ontworpen om planten in je aquarium te voeden. Ze bevatten voedingsstoffen die essentieel zijn voor de groei van planten en die direct beschikbaar zijn via de wortels van de planten. Hierdoor kunnen aquariumplanten gezond en sterk groeien.
Er zijn verschillende soorten voedingsbodems op de markt. Ze variëren in samenstelling, maar de meeste bevatten een mengsel van klei en zand, verrijkt met essentiële voedingsstoffen zoals ijzer en andere sporenelementen. Enkele populaire merken zijn JBL, Dennerle en ADA.
Voedingsbodems zijn vooral nuttig in sterk beplante aquaria of aquascapes waar plantengroei een belangrijk aspect is. Ze zijn doorgaans duurder dan regulier grind of zand, maar kunnen de groei en gezondheid van je planten aanzienlijk verbeteren.
Het is belangrijk op te merken dat je bij het gebruik van een voedingsbodem ook een toplaag van grind of zand nodig hebt om te voorkomen dat de voedingsbodem in het water terechtkomt en het water vertroebelt. De voedingsbodem zou moeten worden aangebracht als een onderste laag, met daaroverheen een laag grind of zand.
Bij het berekenen van de hoeveelheid voedingsbodem die je nodig hebt, kun je dezelfde formule gebruiken die eerder is beschreven: lengte in dm x breedte in dm x hoogte in dm. Houd er rekening mee dat de ‘hoogte’ in dit geval de hoogte is van de voedingsbodemlaag, die doorgaans tussen de 1 en 3 cm ligt. Het gewicht van de voedingsbodem kan variëren afhankelijk van het merk en het soort, dus controleer altijd de verpakking voor specifieke informatie.
Conclusie
Het kiezen van de juiste bodembedekking voor je aquarium is een belangrijk onderdeel van het opzetten en onderhouden van een gezonde en esthetisch aantrekkelijke aquatische omgeving. Of je nu kiest voor zand, grind, filterzand of een gespecialiseerde voedingsbodem, elke keuze brengt zijn eigen voordelen en overwegingen met zich mee.
Zand en grind zijn beide veelgebruikte opties, waarbij zand vaak de voorkeur heeft voor aquaria met bodembewoners en grind een populaire keuze is voor zijn veelzijdigheid en brede scala aan beschikbare kleuren en maten. Filterzand is een aantrekkelijke optie vanwege zijn uniformiteit en het vermogen om de waterkwaliteit te verbeteren, terwijl voedingsbodems ongeëvenaarde voedingsstoffen bieden voor een weelderige plantengroei.
De hoeveelheid substraat die je nodig hebt, hangt af van de afmetingen van je aquarium en de gewenste dikte van de laag. Het is belangrijk om een geschikte dikte te behouden, zodat planten stevig kunnen wortelen en afvalstoffen effectief kunnen worden opgevangen en gebroken.
Ten slotte, hoewel sommige aquarianen ervoor kiezen om geen substraat te gebruiken, kan dit leiden tot uitdagingen op het gebied van bacteriële kolonisatie, stabiliteit van decoraties en planten, en esthetiek.
Ongeacht het substraat dat je kiest, is het essentieel om je aquarium regelmatig te onderhouden om de gezondheid van je vissen en andere aquatische dieren te garanderen. Door zorgvuldig onderzoek te doen en je keuzes aan te passen aan de specifieke behoeften van je aquarium, kun je een prachtig en gezond huis creëren voor je aquatische dieren.