Verlichting is een van de meest essentiële elementen in het onderhoud van een aquarium, direct na de filtratie. Een juist uitgebalanceerde verlichting bevordert niet alleen de groei van je aquatische planten, maar belicht ook de levendige kleuren van je vissen, waardoor hun natuurlijke schoonheid ten volle tot uiting komt. Een goed verlicht aquarium biedt een sfeervolle aanblik en brengt een stukje onderwaterwereld in je woonkamer tot leven. Het is echter belangrijk om te beseffen dat verlichting veel meer is dan alleen esthetiek. Het is een cruciaal onderdeel van de biologische processen in het aquarium, waaronder fotosynthese bij planten en het reguleren van biologische klokken bij vissen.
Het kiezen van de juiste verlichting voor je aquarium kan een complexe taak lijken, gezien het grote aantal opties op de markt en de diverse factoren waarmee rekening moet worden gehouden – zoals het soort bewoners, de grootte van het aquarium en de soorten planten die je erin wilt laten groeien. Dit artikel is bedoeld om je te begeleiden bij het maken van de juiste keuze en om je te helpen een dieper begrip van aquariumverlichting te krijgen. Laten we eerst eens kijken naar de verschillende soorten verlichting die beschikbaar zijn voor aquaria.
Welke soorten verlichting zijn er?
In de wereld van aquariumverlichting zijn er grofweg drie hoofdsoorten die frequent gebruikt worden: T8-verlichting, T5-verlichting en LED-verlichting. Elk van deze lichtsystemen heeft zijn unieke kenmerken, voordelen en beperkingen, en de keuze tussen deze soorten hangt af van verschillende factoren zoals het type en grootte van het aquarium, de specifieke behoeften van de bewoners en je persoonlijke voorkeuren en budget. Laten we elk van deze verlichtingsopties wat nader bekijken om hun kenmerken en mogelijke toepassingen beter te begrijpen.
T8-verlichting
T8-verlichting, ook bekend als fluorescentiebuisverlichting, is al lang een gevestigde keuze in de aquariumwereld. Deze buizen, die een diameter van ongeveer 2,6 cm hebben, waren jarenlang de standaardkeuze voor aquariumverlichting. In moderne, nieuw gekochte aquaria vind je deze soort verlichting echter minder vaak terug. Als je echter een tweedehands aquarium op de kop tikt, is de kans groot dat T8-verlichting de bron van verlichting is.
Hoewel T8-lampen in efficiëntie worden overtroffen door de nieuwere verlichtingsopties, zijn ze nog steeds gemakkelijk verkrijgbaar in verschillende lengtes, waaronder opties speciaal ontworpen voor gebruik in aquaria. Ondanks dat ze minder energiezuinig zijn dan hun tegenhangers, hebben T8-lampen een lagere aankoopprijs, wat ze een voordelige keuze kan maken, vooral voor degenen die net beginnen met de aquariumhobby.
T5-verlichting
Het tweede type verlichting dat we bespreken, is de T5-verlichting. Dit type verlichting, dat een slankere versie is van de traditionele fluorescentiebuizen, is een efficiëntere optie in vergelijking met zijn voorganger, de T8. Naast het feit dat ze energiezuiniger zijn, bieden T5-lampen ook een hogere lichtopbrengst, wat bijdraagt aan hun groeiende populariteit onder aquaristen.
In de handel vind je een breed scala aan T5-lampen, beschikbaar in verschillende lengtes en kleuren. Dit betekent dat je de verlichting kunt aanpassen aan de specifieke behoeften van je aquarium, of je nu een zachte gloed of een feller, meer levendig licht wilt. Dit flexibele aanbod maakt T5-verlichting tot een veelzijdige optie voor een breed scala aan aquariumopstellingen.
LED verlichting in het aquarium
Het derde en meest recente type verlichting is LED. LED-verlichting is snel zijn plaats in de aquariumhobby aan het innemen en wordt nu het meest gebruikt in aquaria. LED’s zijn niet alleen energie-efficiënter dan hun voorgangers, maar ze zijn ook relatief eenvoudig in gebruik en installatie.
Het mooie aan het overschakelen naar LED-verlichting is dat het niet noodzakelijk een volledige aanpassing van je bestaande installatie vereist. Je kunt zogenaamde ‘retrofit’ LED’s krijgen die je eenvoudigweg in de bestaande fittingen kunt installeren. Als dit niet mogelijk is, zijn er gemakkelijke oplossingen om de LED’s te bevestigen, zoals lijmen, schroeven of zuignappen.
Hoewel de lichtopbrengst per watt van een LED lager kan zijn dan die van een TL-lamp, is dit licht uitsluitend gericht op het aquarium, waardoor er geen licht verloren gaat. Bij TL-verlichting wordt vaak gebruik gemaakt van reflecterende spiegels om het licht dat weg van het aquarium straalt te hergebruiken.
Een ander voordeel van LED’s is dat ze verkrijgbaar zijn in verschillende kleuren, waaronder RGB-varianten, waarbij je zelf de kleur van de verlichting kunt kiezen. Het dimmen van de verlichting is ook geen probleem en kan zelfs elektronisch worden geregeld. Hierdoor kun je zelfs een natuurlijke zonsondergang nabootsen.
Zoals je wel kunt raden, ben ik een groot voorstander van LED-verlichting. Als je de mogelijkheid hebt, raad ik je zeker aan om over te schakelen naar LED-verlichting. Er zijn natuurlijk nog andere typen verlichting beschikbaar, zoals kwikdamplampen, maar deze kunnen perfect worden vervangen door LED-verlichting, die veel energiezuiniger is. Mocht je tweedehands een aquarium kopen met een ander type verlichting, dan is het verstandig om te kijken naar het energieverbruik en de kwaliteit van de verlichting en te overwegen om deze te vervangen door LED-verlichting.
Hoeveel verlichting is nodig?
Het bepalen van de juiste hoeveelheid verlichting voor je aquarium hangt af van een aantal factoren. Dit is onder andere afhankelijk van de inhoud van je aquarium en het soort aquarium dat je wilt houden. Zo heeft een plantenaquarium veel meer licht nodig dan een aquarium voor Malawi cichliden, waarin weinig tot geen planten te vinden zijn.
Om de juiste hoeveelheid verlichting te berekenen, is het raadzaam te kijken naar de lichtopbrengst, uitgedrukt in lumen. Lumen is een maat die de hoeveelheid zichtbaar licht aangeeft die een lichtbron uitstraalt. De onderstaande tabel kan je hierbij helpen:
| Type aquarium | lumen/liter |
|---|---|
| niet en weinig beplante aquariums – lage belichting | 10-20 lumen/liter |
| middelmatig beplant aquarium – gemiddelde belichting | 20-35 lumen/liter |
| veel planten (aquascape) – hoge lichtbehoeft | 35 en meer lumen per liter |
Hoewel ook het vermogen per liter (uitgedrukt in watt) soms wordt gebruikt om de hoeveelheid verlichting te berekenen in een aquarium, is deze methode minder betrouwbaar omdat deze geen rekening houdt met het type verlichting. LED-verlichting produceert bijvoorbeeld veel meer lumen per watt dan een T8-lamp. Daarom is het belangrijk om rekening te houden met zowel het type verlichting als de lichtopbrengst bij het bepalen van de juiste verlichting voor je aquarium.
Welke lichtkleur voor het aquarium?
Bij het kiezen van de juiste aquariumverlichting is naast het type en de hoeveelheid, ook de lichtkleur van belang. Deze wordt uitgedrukt in Kelvin (K). Voor een zoetwateraquarium wordt een lichtkleur tussen de 4000 en 7000 Kelvin geadviseerd. Ideaal ligt dit rond de 6000 Kelvin.
In de winkel zul je vaak termen als ‘warm wit’, ‘neutraal wit’ of ‘koel wit’ tegenkomen op de verpakking van lampen. ‘Warm wit’, dat overeenkomt met ongeveer 2700 Kelvin, is niet geschikt voor een aquarium met planten. ‘Neutraal wit’, dat rond de 3500 Kelvin zit, is ook niet ideaal voor een beplant aquarium. ‘Koel wit’, daarentegen, met kleurtemperaturen boven de 4000 Kelvin, is wel geschikt voor een beplant aquarium.
Bij TL-lampen van Philips, vaak gebruikt in aquaria, kom je bijvoorbeeld de kleurcodes 865 en 965 tegen. Deze codes geven de lichtkleur van de lampen aan.
Daarnaast zijn er ook specifieke aquariumlampen te koop, waarbij je er zeker van kunt zijn dat ze geschikt zijn voor het type aquarium dat je hebt. Voor een aquarium met veel planten zijn er bijvoorbeeld specifieke lampen beschikbaar. Bij het kiezen van de juiste verlichting is het dus essentieel om rekening te houden met zowel het type aquarium als het soort en de kleur van de verlichting.
Hoe lang mag de verlichting in het aquarium aan?
Eens je jouw verlichtingskeuze hebt gemaakt, aangekocht, en het aquarium hebt gevuld, kun je je avontuur starten. Maar hoe lang moet de verlichting van het aquarium nu per dag aan zijn? Gemiddeld is dit ongeveer 8 uur per dag. Dit is echter afhankelijk van de planten die in het aquarium staan, de hoeveelheid CO2 en de aanwezige voedingsstoffen. Het is niet nodig om de hele dag op volle sterkte te verlichten. Je kunt bijvoorbeeld een aantal uren de verlichting sterk dimmen, daarna een aantal uren feller verlichten en ’s avonds weer sfeervol dimmen. Dit kan bij LED-verlichting perfect geregeld worden met een programmeerbare sturing.
Tijdens het opstarten van het aquarium is het raadzaam om de verlichting te beperken. De planten moeten zich nog volledig aanpassen aan het aquarium en de bacteriën in de filter zijn nog in ontwikkeling. Deze factoren kunnen ervoor zorgen dat algen de overhand krijgen. Om dit te voorkomen, kun je beginnen met 6 uur verlichting per dag en dit wekelijks met een kwartiertje verhogen tot je aan 8 uur per dag zit.
Tot slot.
Het is evident dat er veel te overwegen valt als het op aquariumverlichting aankomt. Naast het type verlichting en de juiste lichtintensiteit, spelen ook factoren zoals de lichtkleur en de duur van verlichting per dag een cruciale rol.
Maar vergeet niet dat de juiste verlichting slechts een onderdeel is van de grotere puzzel. Elk aspect van het aquariumbeheer, inclusief de waterkwaliteit, de temperatuur, de chemische balans en de soorten vissen en planten die je kiest, spelen ook een grote rol in de gezondheid en schoonheid van je aquarium.
Daarnaast, zoals bij veel aspecten van het leven, zal het waarschijnlijk een beetje vallen en opstaan vergen om de optimale instellingen voor jouw specifieke situatie te vinden. Schrik dus niet terug om te experimenteren en aanpassingen te maken als dat nodig is.
Vergeet tenslotte niet dat het hoofddoel is om een gezonde en aantrekkelijke leefomgeving voor je vissen te creëren. Met de juiste aanpak en een beetje geduld, kan je een prachtig onderwaterlandschap creëren waar zowel jij als je vissen van kunnen genieten.