Hoe onderhoud je je aquarium op de beste manier?

Een aquarium is een prachtige hobby, maar het vergt ook regelmatig onderhoud om je vissen en planten gezond en gelukkig te houden. Het onderhouden van je aquarium is niet moeilijk, maar je moet wel weten wat je moet doen en hoe vaak. In dit artikel geven we je een overzicht van de belangrijkste aspecten van aquarium onderhoud en geven we je tips en tricks om je aquarium in topconditie te houden.

Waarom is aquarium onderhoud belangrijk?

Aquarium onderhoud is belangrijk om verschillende redenen:

• Het zorgt voor een goede waterkwaliteit, die essentieel is voor het welzijn van je vissen en planten. Een goede waterkwaliteit betekent dat het water helder, schoon en vrij van schadelijke stoffen is.
• Het voorkomt algen, ziektes en plagen, die je aquarium kunnen verpesten en je vissen en planten kunnen bedreigen. Algen, ziektes en plagen kunnen ontstaan door een slechte waterkwaliteit, een overbevolking, een verkeerde voeding of een gebrek aan hygiëne.
• Het bevordert de groei en de kleur van je planten, die een belangrijke rol spelen in je aquarium. Planten zorgen voor zuurstof, schuilplaatsen en voedsel voor je vissen en helpen ook om het water te zuiveren en te stabiliseren.
• Het verhoogt je plezier en voldoening, want niets is mooier dan een goed onderhouden aquarium vol met gezonde en levendige vissen en planten.

Hoe vaak moet je je aquarium onderhouden?

Aquarium onderhoud is geen eenmalige klus, maar een voortdurend proces dat bestaat uit verschillende taken die je op verschillende tijdstippen moet uitvoeren. Hier is een algemeen schema dat je kunt volgen:

• Dagelijks: controleer de temperatuur, het gedrag en het aantal van je vissen en garnalen, voer je vissen, controleer de groei en de kleur van je planten, detecteer algen of andere problemen.
• Wekelijks: meet de waterwaarden (pH, gH, CH, ammonium, nitriet, nitraat), ververs 10% tot 20% van het water, reinig de ruiten en de decoratie, snoei of verplant de planten indien nodig.
• Maandelijks: reinig de filtermaterialen (niet allemaal tegelijk), vervang de lampen indien nodig, controleer de werking van de apparatuur (filter, pomp, verwarming, CO2-systeem).

Dit schema kan variëren afhankelijk van de grootte, de inrichting en de bezetting van je aquarium. Je moet ook rekening houden met de specifieke behoeften van je vissen en planten. Sommige soorten hebben bijvoorbeeld zachter of harder water nodig, of meer of minder licht. Raadpleeg altijd de informatie die bij je vissen en planten hoort of vraag advies aan een specialist.

Hoe meet je de waterwaarden?

De waterwaarden zijn een belangrijke indicator voor de waterkwaliteit in je aquarium. Ze geven aan hoe zuur of alkalisch het water is (pH), hoe hard of zacht het water is (gH), hoeveel buffercapaciteit het water heeft (CH) en hoeveel stikstofverbindingen er in het water zijn (ammonium, nitriet, nitraat). Deze waarden kunnen beïnvloed worden door verschillende factoren, zoals de samenstelling van het leidingwater of het osmosewater, de afbraak van organisch materiaal (voedsel, uitwerpselen, plantenresten), de activiteit van de bacteriën in de filter of de bodem, de toevoeging van CO2 of andere middelen, etc.

Om de waterwaarden te meten, heb je speciale testkits of teststrips nodig, die je kunt kopen in elke aquariumwinkel of online. Je kunt ook je water laten testen door een professional. Het meten van de waterwaarden is heel eenvoudig: je neemt een watermonster uit je aquarium, je voegt een paar druppels van de testvloeistof toe of je dompelt de teststrip onder, je wacht een paar minuten en je vergelijkt de kleurverandering met een kleurenkaart of een apparaat. Je leest dan de waarde af die overeenkomt met de kleur.

De ideale waterwaarden voor je aquarium hangen af van de soorten vissen en planten die je hebt. Er is dus geen universele standaard, maar wel een algemeen aanvaardbaar bereik. Hier zijn enkele richtlijnen die je kunt volgen:

• pH: tussen 6,5 en 7,5 voor de meeste zoetwatervissen en planten. Sommige soorten hebben echter een lagere (zuurdere) of hogere (alkalischere) pH nodig. Controleer dit altijd voordat je nieuwe vissen of planten koopt.
• gH: tussen 8 en 12 °dH voor de meeste zoetwatervissen en planten. Sommige soorten hebben echter een lagere (zachtere) of hogere (hardere) gH nodig. Controleer dit altijd voordat je nieuwe vissen of planten koopt.
• CH: tussen 3 en 10 °dH voor de meeste zoetwatervissen en planten. Een te lage CH kan leiden tot een instabiele pH, een te hoge CH kan leiden tot kalkafzettingen op de ruiten en de apparatuur.
• Ammonium: zo laag mogelijk, bij voorkeur nul. Ammonium is zeer giftig voor vissen en garnalen en kan leiden tot ademhalingsproblemen, stress en sterfte. Ammonium ontstaat door de afbraak van organisch materiaal en wordt normaal gesproken omgezet in nitriet en vervolgens in nitraat door de bacteriën in de filter of de bodem. Als dit proces verstoord is, bijvoorbeeld door een overbevolking, een overvoeding, een slechte filtratie of een nieuwe opstart, kan het ammoniumgehalte stijgen.
• Nitriet: zo laag mogelijk, bij voorkeur nul. Nitriet is ook zeer giftig voor vissen en garnalen en kan leiden tot bloedarmoede, zuurstoftekort en sterfte. Nitriet ontstaat door de omzetting van ammonium door de bacteriën in de filter of de bodem en wordt normaal gesproken verder omgezet in nitraat. Als dit proces verstoord is, bijvoorbeeld door een overbevolking, een overvoeding, een slechte filtratie of een nieuwe opstart, kan het nitrietgehalte stijgen.
• Nitraat: zo laag mogelijk, maar niet hoger dan 50 mg/l. Nitraat is minder giftig dan ammonium of nitriet, maar kan toch schadelijk zijn voor vissen en garnalen als het te hoog wordt. Nitraat kan leiden tot algengroei, groeistoornissen, verminderde weerstand en sterfte. Nitraat ontstaat door de omzetting van nitriet door de bacteriën in de filter of de bodem en wordt normaal gesproken verbruikt door de planten als voedingsstof. Als er te veel nitraat wordt geproduceerd of te weinig wordt verbruikt, kan het nitraatgehalte stijgen.

Als je merkt dat je waterwaarden niet goed zijn, moet je actie ondernemen om ze te corrigeren. Dit kun je doen door:

• Het water te verversen met vers water dat dezelfde temperatuur en ongeveer dezelfde waarden heeft als het aquariumwater. Dit verdunt de schadelijke stoffen en verbetert de waterkwaliteit.
• De filter te reinigen of te vervangen als deze verstopt of versleten is. De filter zorgt voor de biologische en mechanische filtratie van het water en verwijdert de afvalstoffen en de zwevende deeltjes. Een slecht werkende filter kan leiden tot een slechte waterkwaliteit en een ophoping van schadelijke stoffen. Lees ook ons artikel over het oplossen van problemen met een filter.
• De planten te snoeien of te verplanten als ze te veel ruimte innemen of elkaar verstikken. De planten zorgen voor de fotosynthese en de opname van voedingsstoffen en helpen ook om het water te zuiveren en te stabiliseren. Een te veel of een te weinig aan planten kan leiden tot een onbalans in het water en een groei van algen of andere plagen.
• De vissen te voeren met de juiste hoeveelheid en het juiste soort voer. Het voer zorgt voor de voeding en de gezondheid van de vissen en beïnvloedt ook de waterkwaliteit. Een te veel of een te weinig aan voer kan leiden tot een ondervoeding of een overvoeding van de vissen en een vervuiling van het water.
• De CO2 toevoeging te regelen als je een CO2-systeem hebt. Het CO2 zorgt voor de koolstofvoorziening van de planten en beïnvloedt ook de pH-waarde van het water. Een te veel of een te weinig aan CO2 kan leiden tot een slechte groei of een vergeling van de planten en een schommeling of een afwijking van de pH-waarde.

• De waterconditioner, de mineralen, de plantenvoeding of andere middelen toe te voegen als dat nodig is. Deze middelen zorgen voor het neutraliseren, het aanvullen, het bemesten of het behandelen van het water en verbeteren zo de waterkwaliteit en de leefomstandigheden van je vissen en planten.
• Dit zijn enkele manieren om je waterwaarden te corrigeren als ze niet goed zijn. Je moet altijd eerst de oorzaak van het probleem proberen te vinden en dan de juiste maatregel nemen om het op te lossen. Je moet ook regelmatig je waterwaarden meten om te controleren of ze binnen het gewenste bereik blijven.

Hoe ververs je het water?

Het verversen van het water is een van de belangrijkste taken van aquarium onderhoud. Het verversen van het water zorgt ervoor dat de waterkwaliteit op peil blijft en dat de schadelijke stoffen worden verwijderd. Het verversen van het water stimuleert ook de groei en de gezondheid van je vissen en planten.

Het verversen van het water doe je als volgt:

• Zet de apparatuur (filter, pomp, verwarming, CO2-systeem) uit of los.
• Gebruik een hevelslang of een speciale aquariumstofzuiger om het vuil van de bodem te verwijderen. Je kunt ook een schepnet gebruiken om dode planten of voedselresten te verwijderen.
• Hevel ongeveer 10% tot 20% van het water af in een emmer of een andere container. Je kunt ook meer of minder water verversen, afhankelijk van de situatie in je aquarium. Als je waterwaarden erg slecht zijn, kun je bijvoorbeeld meer water verversen. Als je aquarium erg stabiel is, kun je bijvoorbeeld minder water verversen.
• Vul de emmer of de container met vers water dat dezelfde temperatuur en ongeveer dezelfde waarden heeft als het aquariumwater. Je kunt leidingwater of osmosewater gebruiken, afhankelijk van je voorkeur en de behoeften van je vissen en planten. Als je leidingwater gebruikt, moet je het eerst behandelen met een waterconditioner om de chloor en andere schadelijke stoffen te neutraliseren. Als je osmosewater gebruikt, moet je het eerst aanvullen met mineralen om de juiste hardheid en pH te bereiken.
• Voeg het verse water langzaam toe aan het aquarium, bij voorkeur met een hevelslang of een gieter. Zorg ervoor dat je geen grote schommelingen veroorzaakt in de temperatuur, de pH of de hardheid van het water, want dit kan stressvol zijn voor je vissen en planten.
• Zet de apparatuur weer aan of sluit deze weer aan.

Het verversen van het water moet je ongeveer elke week doen, maar dit kan variëren afhankelijk van de grootte, de inrichting en de bezetting van je aquarium. Je kunt ook een nitraatmeter gebruiken om te bepalen wanneer je het water moet verversen. Als het nitraatgehalte hoger is dan 50 mg/l, is het tijd om het water te verversen.

Hoe reinig je de ruiten en de decoratie?

Het reinigen van de ruiten en de decoratie is ook een belangrijk onderdeel van aquarium onderhoud. Het reinigen van de ruiten en de decoratie zorgt ervoor dat je aquarium er mooi en helder uitziet en dat er geen algen of andere aanslag ontstaat.

Het reinigen van de ruiten en de decoratie doe je als volgt:

• Gebruik een speciale algenmagneet, een algenkrabber of een spons om de algen of andere aanslag van de ruiten te verwijderen. Doe dit voorzichtig om krassen te voorkomen. Gebruik geen schuurmiddelen of chemische middelen die schadelijk kunnen zijn voor je vissen en planten.
• Gebruik een schepnet of een pincet om de decoratie (stenen, hout, kunstplanten) uit het aquarium te halen. Spoel ze af onder stromend water of borstel ze schoon met een zachte borstel. Gebruik geen zeep of andere schoonmaakmiddelen die schadelijk kunnen zijn voor je vissen en planten.
• Plaats de decoratie weer terug in het aquarium op dezelfde plek of verander de inrichting naar wens.

Het reinigen van de ruiten en de decoratie moet je ongeveer elke week doen, maar dit kan variëren afhankelijk van de hoeveelheid algen of aanslag die zich ophoopt. Je kunt ook levende algeneters (vissen, garnalen, slakken) in je aquarium houden om de algen onder controle te houden.

Hoe snoei of verplant je de planten?

Het snoeien of verplanten van de planten is ook een belangrijk onderdeel van aquarium onderhoud. Het snoeien of verplanten van de planten zorgt ervoor dat je planten gezond en mooi blijven en dat ze niet te veel ruimte innemen of elkaar verstikken.

Het snoeien of verplanten van de planten doe je als volgt:

• Gebruik een schaar of een mes om de planten te snoeien. Knip de dode, beschadigde of lelijke bladeren, stengels of wortels af. Knip ook de te lange of te dikke stengels af om de groei te stimuleren en de vorm te behouden. Knip ook de uitlopers of zijscheuten af als je de planten wilt vermeerderen.
• Gebruik een pincet of een schepje om de planten te verplanten. Trek de planten voorzichtig uit de bodem en verwijder het overtollige substraat van de wortels. Plaats de planten op een nieuwe plek in het aquarium en duw het substraat rond de wortels aan. Zorg ervoor dat je de planten niet te diep of te ondiep plant en dat je ze genoeg ruimte geeft om te groeien.

Het snoeien of verplanten van de planten moet je ongeveer elke maand doen, maar dit kan variëren afhankelijk van de groeisnelheid en de grootte van je planten. Je kunt ook een snoeimeter gebruiken om te bepalen wanneer je de planten moet snoeien. Als de planten hoger zijn dan 50 cm, is het tijd om ze te snoeien.

Hoe onderhoud je de apparatuur?

Het onderhouden van de apparatuur is ook een belangrijk onderdeel van aquarium onderhoud. Het onderhouden van de apparatuur zorgt ervoor dat je apparatuur goed blijft werken en dat er geen storingen of defecten optreden.

Het onderhouden van de apparatuur doe je als volgt:

• Reinig de filtermaterialen (sponzen, watten, keramiek, kool) ongeveer elke maand door ze uit te spoelen in een emmer met aquariumwater. Vervang ze indien nodig door nieuwe materialen. Reinig ook de filterbehuizing en de rotor met een zachte borstel of een doekje. Gebruik geen kraanwater of schoonmaakmiddelen die schadelijk kunnen zijn voor je vissen en planten.
• Vervang de lampen ongeveer elke 6 tot 12 maanden door nieuwe lampen. De lampen verliezen na verloop van tijd hun intensiteit en spectrum, wat nadelig kan zijn voor je vissen en planten. Kies lampen die geschikt zijn voor je aquarium en die voldoende licht geven voor je planten.
• Controleer de werking van de pomp, de verwarming, het CO2-systeem en andere apparatuur ongeveer elke week door ze aan en uit te zetten en te kijken of ze goed functioneren. Controleer ook op lekkages, beschadigingen of slijtage. Vervang of repareer ze indien nodig door nieuwe of reserveonderdelen.

Het onderhouden van de apparatuur moet je ongeveer elke maand doen, maar dit kan variëren afhankelijk van het type en het merk van je apparatuur. Je kunt ook de handleiding raadplegen voor meer informatie over het onderhoud van je apparatuur.

Conclusie

Aquarium onderhoud is niet moeilijk, maar wel noodzakelijk om je aquarium in topconditie te houden. Door regelmatig het water te verversen, de ruiten en de decoratie te reinigen, de planten te snoeien of te verplanten en de apparatuur te onderhouden, zorg je voor een goede waterkwaliteit, een gezonde groei en een mooie uitstraling van je aquarium. Zo kun je optimaal genieten